به گزارش مشرق، بیماری «عبدالله بن عبدالعزیز» شاه سعودی و انتقال اورژانسی او به بیمارستان شهرک پزشکی «ملک عبدالله» در ریاض، جنجال جانشینی وی و جنگ انتقال قدرت را در صدر اخبار این کشور قرار داده است.
روند انتقال قدرت در عربستان اساسا بر اساس ماده پنج قانون حاکمیت و قانون «هیئت بیعت» در این کشور که ملک عبدالله در سال 2006 برای انتخاب پادشاه و ولیعهد تأسیس کرد، تعیین می‌شود.
بر اساس این ماده رژیم حاکم در عربستان پادشاهی است و باید پادشاهی به فرزندان «عبد العزیز بن عبدالرحمن الفیصل آل سعود» و فرزندان فرزندانش برسد و دیگر اعضای خاندان باید با فردی که «اصلح ترین» نامیده شده بیعت کنند.
این ماده بندی داشت که بر اساس آن پادشاه ولیعهد را انتخاب و با فرمان پادشاهی وی را عزل می‌کند اما با اجرایی شدن قانون مربوط به هیئت بیعت این بند لغو و بند دیگری جایگزین آن شد که برای بیعت با پادشاه فراخوانی صادر می‌شود و ولیعهد نیز بر اساس همین نظام انتخاب می‌شود که در آن اعضای هیئت بیعت به نفع یا ضرر شخص مورد نظر رأی خواهند داد.
هیئت بیعت در 10 دسامبر سال 2007 به ریاست «مشعل بن عبدالعزیز آل سعود» تشکیل شد و بر اساس قوانین مربوط به تأسیس آن این هیئت از فرزندان عبدالعزیز و در برخی شرایط از نوادگانش تشکیل می‌شود؛ علاوه بر آن دو عضو دیگر را نیز پادشاه می‌‌تواند برای عضویت در این هیأت معرفی کند.
بر اساس این قانون پادشاه باید این دو نفر را از میان فرزندان خود و فرزندان ولیعهد انتخاب کند.
بر پایه ماده 6 قانون هیئت بیعت، در صورت مرگ پادشاه هیئت بیعت از اعضای آن دعوت می‌کند که با ولیعهد بیعت کنند، بر همین اساس نباید ظاهرا مشکلی در انتقال قدرت در عربستان وجود داشته باشد زیرا هیئت بیعت بر پایه قانون با ولیعهد منتخب بیعت کرده و انتقال قدرت صورت می‌گیرد.
جنگ بر سر پادشاهی است یا ولیعهدی؟
اما جدل در عربستان بر انتخاب پادشاه پس از عبدالله نیست بلکه جدال بر سر انتخاب ولیعهد آینده این کشور یا به تعبیر بهتر، بر سر پادشاهی است که از شاهزادگان جوان (نوه‌ها) به قدرت می‌رسد که همه اختلاف‌ها حول این محور می‌چرخد.
این پست از آن جهت مهم است که ولیعهد آتی عربستان که در آینده پادشاه نیز خواهد شد قدرت را از پسران عبدالعزیز، به نوادگان وی منتقل خواهد کرد و نسل بعدی پادشاهی در این کشور به جوان تر‌ها خواهد رسید که رقابت سفت و سختی نیز میان نوادگان موسس حکومت آل سعود مدرن از جمله «متعب بن عبدالله» فرزند پادشاه فعلی و «محمد بن نایف» وزیر کشور فعلی (و فرزند ولیعهد سابق و درگذشته) عربستان شکل گرفته است.
نایف بن عبدالعزیز پدر محمد بن نایف 8 ماه ولیعهدی عربستان را پیش از مرگ در کارنامه خود دارد و یکی از برادران سدیری است.
کاندیدای واجد شرایط برای منصب ولیعهدی باید بر
اساس آنچه در بند هفتم قوانین هیئت بیعت آمده باید حداکثر تا یک ماه بعد از
بیعت با پادشاه به وسیله او و با مشورت اعضای بیعت انتخاب شود، هیأت بیعت
باید یک نفر از این کاندیداها را انتخاب و وی را به عنوان ولیعهد معرفی
کند و در صورت عدم توافق با هیچکدام از این افراد خود هیئت ملزم به معرفی
افراد اصلح‌تر است.
اگر پادشاه نیز با فردی که توسط هیأت بیعت معرفی می‌شود موافقت نکند یک نفر
از سه کاندیدای پادشاه و کاندیدای هیئت بیعت به رأی گذاشته می‌شوند و فردی
که آراء بیشتری کسب کند به عنوان ولیعهد معرفی می‌شود.
ملک عبدالله هیئت بیعت را نیز دور زد
همه این اقدامات که باید بر اساس قوانین هیئت بیعت اجرا می‌شد با صدور فرمان پادشاهی ملک عبدالله در 27 مارس گذشته نقش بر آب شد.
بر اساس این فرمان پادشاهی منصب جدیدی به نام «جانشین ولیعهد» ایجاد شد و
پادشاه عربستان «مقرن بن عبدالعزیز» برادر 69 ساله خود را به عنوان جانشین
سلمان بن عبدالعزیز انتخاب کرد تا در صورت نبود ولیعهد به عنوان ولیعهد
با وی بیعت شود و در صورت نبود پادشاه هر دو پست پادشاهی و ولیعهدی را
یکجا اشغال کند.
سناریوی اول؛ اجرای نقشه ملک عبدالله
اما در صورت مرگ عبدالله، قدرت چگونه منتقل می‌شود؟ فرض اول این است که طبق
برنامه‌ریزی ملک عبدالله، ولیعهد او، سلمان بن عبدالعزیز، طبق روال
طبیعی، شاه می‌شود و مقرن بن عبدالعزیز، جانشینِ ولیعهد، ولیعهد (سلمان)
می‌شود. نکته این سناریو در این است که سلمان بن عبدالعزیز 79 ساله دچار
بیماری زوال عقل است و عملا موقعیت ضعیفی دارد. او برادر ناتنی ملک عبدالله
و یکی از هفت عضو خاندان سدیری است که بعد از مرگ «نایف بن عبدالعزیز»
(ولیعهد پیشین) ولیعهد شده است. اما جانشنی فعلی او (یعنی جانشین
ولیعهد) مقرن نیز برادر ناتنی دیگر شاه سعودی است که در حال حاضر معاون
دوم رئیس شورای وزیران، جانشین ولیعهد، مشاور و فرستاده ویژه ملک عبدالله
است.
بر اساس فرمان نامتعارف و بی‌سابقه پادشاهی که در مارس گذشته صادر شد تعیین
مقرن در جانشینی ولیعهد، به سود منافع عمومی توصیف شد و سه چهارم اعضای
هیئت بیعت 35 نفره با انتخاب او موافقت کردند.
به این ترتیب کوچک‌ترین فرزند ملک عبدالعزیز به عنوان اولین نفر پست جانشین
ولیعهد را اشغال کرد تا مسیر برای رسیدن به نوک قله رسیدن به تاج و تخت
در این کشور برای او هموار شود.
نکته قابل توجه در فرمان پادشاهی ملک عبدالله، بندی است که بر اساس آن هیچکس اجاره ندارد این فرمان را تعدیل، تأویل یا تغییر دهد.
سناریوی دوم؛ بازی تاج و تخت
عبارت «غیر قابل تغییر بودن» که پادشاه عربستان در فرمان اخیرش برای تضمین به پادشاهی رسیدن مقرن استفاده کرده، جنجالی درباره انتخاب ولیعهد به پا کرده است.
با وجود اینکه در بیانیه رسمی مربوط به این فرمان که در خبرگزاری رسمی عربستان «واس»، منتشر شده بود گفته شد که سه چهارم اعضای هیأت بیعت با این انتخاب موافقت کرده‌اند اما «خالد بن طلال» برادر «ولید بن طلال» شاهزاده میلیاردر سعودی، در صفحه رسمی خود در توئیتر گفته بود که سه چهارم اعضای هیأت بیعت بر اساس خواسته پادشاه و ولیعهدش به این اقدام تن داده‌اند در حالی که مخالفان با استناد به قوانین هیأت بیعت از موافقت با انتخاب مقرن سر باز زدند.
وی نسبت به پیامدهای این مسأله در آینده هشدار داده بود و گفته بود با توجه به اینکه قرار است قدرت به نوادگان عبدالعزیز منتقل شود، هنگامی که پادشاه کسی را برای آینده به عنوان ولیعهد و ی جانشین وی بدون برگزاری نشست هیأت بیعت انتخاب می‌کند منجر به ایجاد شکاف و فتنه خواهد شد.
این مسأله نشان می‌دهد که موافقت برخی از اعضای هیأت
بیعت به خواسته پادشاه صورت گرفته نه بنا بر اعتقاد و رضایت شخصی شان که
همین ماجرا اختلاف بر سر ولیعهدی را شعله ور خواهد کرد.
نکته جالب این ماجرا این است که مقرن از حمایت «متعب بن عبدالله» وزیر گارد
ملی فرزند شاه فعلی برخوردار است در حالی که برخی معتقدند که «احمد بن
عبدالعزیز» وزیر کشور پیشین عربستان و یکی از برادران سدیری اولویت داشته
تا به عنوان جانشین ولیعهد و به این ترتیب ولیعهد آتی انتخاب شود.
سناریوی سوم؛ کناره گیری استراتژیک ملک عبدالله
برای اینکه سناریوی اول پادشاه عربستان و نقشه او برای دو زدن هیأت بیعت به خوبی عملی شود تا سلمان به عبدالعزیز پادشاه و مقرن ولیعهد او شود، عبدالله بن عبدالعزیز باید به دلیل وضعیت جسمی‌اش از قدرت کناره گیری کند تا به این ترتیب بر اساس نقشه سلمان پادشاه شود و مقرن نیز ولیعهد باقی بماند.
به گفته کارشناسان سعودی با توجه به شخصیت ملک عبدالله که دست به اقدامات غیر معمول می‌زند این ماجرا چندان دو از ذهن نیست و شاه سعودی ممکن است برای اجتناب از هرگونه جدال در آینده بر سر قدرت و تضمین به قدرت رسیدن مقرن که خود به معنای به قدرت رسیدن پسرش متعب است از این سناریو استفاده کند.
سناریوی چهارم؛ برکناری شاه با نظر هیأت بیعت
بر اساس این سناریو با توجه به وضعیت جسمی ملک عبدالله هیأت بیعت خواستار بیعت با پادشاه جدید شود و بر اساس بند ۱۱ قانون هیأت بیعت اگر وضعیت جسمی پادشاه به گونه‌ای باشد که توانایی او در انجام وظایفش به عنوان پادشاه از بین برود،هیأت بیعت باید گزارشی از وضعیت جسمی پادشاه از طریق کمیته‌ای پزشکی تهیه کند.
اگر گزارش کمیته پزشکی ناتوانی پادشاه در اداره امور کشور را تأیید کند، هیأت بیعت ظرف ۲۴ ساعت خواستار بیعت با ولیعهد خواهد شد.
با بررسی همه سناریو‌ها در می‌یابیم که اختلاف نظر خاندان آل سعود بر جایگاه پادشاه آتی این کشور نیست بلکه دعوا بر سر جایگاه ولیعهد است که به نوعی چهره شاه آینده این کشور را نیز معرفی خواهد کرد.
